Αιτίες ενεργειακής κρίσης  

Ο Πλανήτης γη βρίσκεται στο αποκορύφωμα μιας παγκόσμιας ενεργειακής κρίσης. Μετά την πετρελαϊκή κρίση του 1970, η σημερινή τείνει να καταλείψει ως η χειρότερη ενεργειακή κρίση. Στη δεκαετία του 1970 η κρίση αφορούσε μόνο το πετρέλαιο, ενώ σήμερα έχουμε το φυσικό αέριο, τον άνθρακα και τον κύκλο των πυρηνικών καυσίμων.

Η ενεργειακή κρίση είναι η αιτία του παγκοσμίου πληθωρισμού που επηρεάζει την παγκόσμια αγορά με συνεχείς αναταράξεις εμποδίζοντας την οικονομική ανάπτυξη. Επίσης οι τιμές των τροφίμων έχουν εκτοξευθεί στα ύψη και τα νοικοκυριά αδυνατούν να ανταπεξέλθουν στις συνεχείς ανατιμήσεις.
Πολλοί συγχέουν την ενεργειακή κρίση με τον πόλεμο στην Ουκρανία. Η ενεργειακή κρίση ξεκίνησε ένα χρόνο πριν την Ρωσική εισβολή. Η Ρωσία θα μπορούσε και αυτή να μπει στο παιγνίδι των ανατιμήσεων των τιμών της ενέργειας και κυρίως στον βασικό πελάτη της που είναι η Ευρώπη, αλλά απέφυγε να το πράξει λόγω της προετοιμασίας της για την εισβολή στην Ουκρανία.

Ο Ρώσος πρόεδρος Πούτιν πίστευε ότι Ε.Ε. δεν θα αντιδρούσε στον πόλεμο, κάτι που δεν έγινε και ακολούθησαν οι γνωστές κυρώσεις κατά της Ρωσίας. Οι κυρώσεις των Δυτικών δεν έφεραν τα αναμενόμενα αποτελέσματα, καθώς η Ρωσία άρχισε να περιορίζει την παραγωγή ενέργειας προς την Ε.Ε., με το οριστικό κλείσιμο της στρόφιγγας του φυσικού αερίου και άλλων πηγών ενέργειας το φθινόπωρο του 2022.

Η «σιγουριά» λοιπόν των μέτρων κυρώσεων της Ε.Ε. κατά της εισβολής, δεν είχε προβλεφθεί από τους αρμοδίους της Κομισιόν και σήμερα ζούμε σε μια περίοδο που όλοι οι κίνδυνοι είναι «προ των πυλών μας» με απρόβλεπτες συνέπειες.

1. Οι κυριότερες αιτίες ενεργειακής κρίσης

Πρώτη αιτία, η κατάρρευση της ζήτησης ενέργειας, λόγω της πανδημίας το 2020, που οδήγησε στην μείωση της παραγωγής και στη συνέχεια στην κατακόρυφη αύξηση της ζήτησης το 2021, όταν άρχισαν να μειώνονται τα κρούσματα του COVID-19. Το αποτέλεσμα ήταν στην Κίνα να παρατηρηθεί μείωση – έλλειψη του άνθρακα και οι τιμές εκτινάχτηκαν στα ύψη, με επακόλουθο να εκτιναχτούν οι τιμές αγοράς του υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) και του πετρελαίου.

Δεύτερη αιτία, η Ε.Ε. βρέθηκε ανέτοιμη να ανταποκριθεί στην ενεργειακή κρίση μετά τις κυρώσεις που επέβαλε στην Ρωσία και τα Κράτη – Μέλη να επιρρίπτουν ευθύνες στην πρόεδρο της Κομισιόν. Μη ξεχνάμε ότι η Ρωσία ήταν ο κύριος προμηθευτές της ενέργειας, καλύπτοντας το 40% – 50% των αναγκών των Ευρωπαίων.

Τρίτη αιτία – Τα Υπερέσοδα» των πάροχων ενέργειας. Τα υπερέσοδα αυτά προέκυψαν στις εταιρίες ηλεκτρικής ενέργειας εξ αιτίας των συνεχών ανατιμήσεων στους κύκλους του Χονδρεμπορίου με την αύξηση των υπερεσόδων. Γιατί συμβαίνει αυτό; Οι χονδρικές τιμές του ηλεκτρικού ρεύματος διαμορφώνονται από τις υψηλές τιμές του φυσικού αερίου. Με αυτό τον τρόπο όποια μορφή παραγωγής ενέργειας έχει άμεση σχέση με το φυσικό αέριο, να απολαμβάνει υψηλά υπερέσοδα, καθώς οι τιμές υπερκαλύπτουν τα κοστολόγια τους. Στην περίπτωση της Χώρας μας τα Υπερέσοδα αφορούν στις μονάδες λιγνίτη και στα υδροηλεκτρικά.

2. Ο κίνδυνος της φτώχειας λόγω της ενεργειακής κρίσης

Η ενεργειακή κρίση τους τελευταίους μήνες όξυνε την κατάσταση και οι κυβερνήσεις υποχρεώθηκαν να ξοδεύουν σημαντικά δημοσιονομικά ποσά για τη στήριξη επιχειρήσεων και νοικοκυριών. Το κύριο όμως ερώτημα είναι εάν οι ενισχύσεις αυτές είναι αποδοτικές και αν καλύπτον νοικοκυριά και επιχειρήσεις.

Σύμφωνα με την έρευνα και ευρήματα του Eurofound η Ελλάδα παρουσιάζει το μεγαλύτερο ποσοστό απλήρωτων λογαριασμών. το 84,8% των νοικοκυριών με χαμηλά εισοδήματα αφήνουν απλήρωτους λογαριασμούς, ενώ το ίδιο κάνουν και οι έχοντες υψηλά εισοδήματα σε ποσοστό 7,2%.

Μία καλοσχεδιασμένη δημοσιονομική πολιτική μπορεί να προσφέρει ένα κοινό δίχτυ προστασίας. Οι ευάλωτες ομάδες έχουν το πρόβλημα και όχι οι έχοντες και κατέχοντες. Οι μόνιμες πληγές νοικοκυριών και επιχειρήσεων είναι οι άμεσοι και έμμεσοι φόροι και εδώ δυστυχώς δεν ομιλεί κανείς… και οι επερχόμενοι χειμώνες είναι βαρείς.

Γιώργος Σαρδέλης
Οικονομολόγος